çulım qətim türkcə qaçan qar Rusiya ərazisindən axan çay Obun sağ qolunu təşkil edir Xakasiya ərazisindən başlayan çay K

Çulım (qətim türkcə. «qaçan qar») — Rusiya ərazisindən axan çay Obun sağ qolunu təşkil edir. Xakasiya ərazisindən başlayan çay Krasnoyarsk diyarı və Tomsk vilayəti ərszisindən axaraq mənsəbinə tökülür.

Çulım
rus. Чулым
Ölkə	Rusiya

Mənbəyi
• Yüksəkliyi	382 m

Mənsəbi	Ob
• Yüksəkliyi	59 m
Uzunluğu	1799 km
Su sərfi	785 m³/s
Hövzəsinin sahəsi	134000 km²
mənbəyi mənsəbi Çulım Rusiyanın fiziki xəritəsində:
^[ru]	13010400112115200013824
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

Çayın uzunluğu 1799 km, hövzəsinin sahəsi 134 min km² təşkil edir.

Çulım çayı. Ağ İyos və Qara İyos çayalının birləşməsindən yaranır. Başlanğıcını Xakasiya ərazisindən Kuzneski Alatau silsiləsindən Malıy Syotik qəsəbəsindən 40 km cənubdan başlayır. Mənbədən Açinsk şəhərinə qədər çay dağlıq ərazilərdən axır. Leqostayevo qəsəbəsi yaxınlığında (Krasnoyarsk diyarı, Novoselskaya rayonu) Lena çayı ilə Çulım arasında məsafə cəmi 7,5 km təşkil edir.

Yuxarı axarlarda çayın eni az olsa da, aşağı axarlarda onun eni 10 km-i keçir. Düzənlik ərazilərdə meandırlar əmələ gətirir. Bu hissələrdə Çulım düzənliyindən axır.

Hidrologiyası

Çay əsasən qar suları ilə qaidalanır. Gursululuq dövrü maydan iyul ayına qədər davam edir. İllik su sərfiyatı 785 m³/s; ən böyük sərfiyyat 131-ci km-də 8220 m³/s, ən az sərfiyyat — 108 m³/s təşkil edir. Noyabrın əvvəlləri donur, aprelin sonları mayın əvvəli isə donu açılır. İllik axının həcmi 2100,000 t təşkil edir.

Əhəmiyyati

Sahillərində Nazarovo, Açinsk, Boqotol, Asino və Pervomayskoye. Açinskdən mənsəbədək 1173 km gəmiçilik üçün yararlıdır.

Orta və aşağı axarlarda sayları elədə çox olmayan türk soylu Çulumlar yayılmışdır.

Qolları

(Mənsəbdən olan məsafə)

19 km: Kurmaqira
36 km: Starisa Koloberqa
43 km: Puqanda
55 km: Xar
74 km: Xar (Leydeqa)
80 km: Sraromudrinskaya
84 km: Böyük Çuqoyka
99 km: Tuzeyqa
101 km: Lamееvkа
108 km: Yormet
118 km: Krıskulskaya Stranisa
131 km: Lay (Kiçik Lay)
150 km: Sayqa
160 km: Anqa
172 km: Zaxarkins
172 km: Uluyol
177 km: adsız qol
180 km: Böyük Yoksa
186 km: Desyatka
209 km: Çiçkayol
211 km: Kiçik Yoska
221 km: Maqalınqa
236 km: Kurya
247 km: Balaqaçevka
247 km: Tazırbak
255 km: Kujerbak
276 km: Çuqundat
294 km: Altarık
314 km: Krasnaya Kurya
İtatka
317 km: Kuendat
339 km: Yaya
366 km: Berla
376 km: Kiya
427 km: Аrbаqаç
452 km: Zareçnaya
466 km: Тuyla
468 km: Munı
491 km: Turalı
529 km: adsız çay
535 km: adsız çay
559 km: Aşağı Kitat
560 km: Yuxarı Kitat
574 km: adsız çay
584 km: adsız çay
599 km: Kultepka
620 km: Kelik
637 km: Ostenka
645 km: Aşurqa
648 km: Arbatur
652 km: Kulement
671 km: Çiçka-Yos
679 km: adsız
689 km: Jujuy
710 km: Çulka
725 km: Çindat
753 km: adsız çay
778 km: Çiçkis
801 km: Kostinka
816 km: Kilçekovskaya
820 km: adsız çay
822 km: Adımat
838 km: Kapidetskaya
846 km: Kalveçskaya
862 km: Ladoq
868 km: adsız çay
876 km: adsız çay
886 km: Xazin
901 km: İdet
905 km: Aqspka
911 km: adsız çay
938 km: Kemçuq
949 km: Tunuy
985 km: Tyoхtеt
1001 km: adsız çay
1002 km: Koçetat
1013 km: Kiçik Kamçala
1025 km: Kamçala
1034 km: İşimka
1036 km: Kumırka
1045 km: Kumırka (2)
1060 km: Böyük Uluy
1079 km: Orta-Suçkovka
1088 km: Okol
1110 km: Uluy
1120 km: Kiryoşka
1121 km: Salırka
1121 km: Salır
1130 km: Теptyatka
1131 km: Mazulka
1133 km: adsız çay
1161 km: adsız çay
1211 km: Bityatka
1239 km: Kosul
1247 km: İtatka (Yuxarı axar)
1256 km: Tuyol
1261 km: Kubitet
1264 km: Berezovka
1266 km: Uryop
1273 km: Berezovka
1341 km: Altatka
1341 km: Elnik
1360 km: Bryoxanovka
1380 km: Adadım
1412 km: Barabanovka
1417 km: Serej
1442 km: Karaçakovka
1458 km: Çimjul
1465 km: Balaxton
1471 km: Böyük Edik
1487 km: Ammala
1491 km: Toylok
1500 km: Mostovaya
1504 km: Barsuk
1508 km: Borsuk
1510 km: Aqata
1519 km: Tamojenka
1521 km: Bereyozоvаya
1528 km: Bereyoznaya
1535 km: Kızılka
1543 km: adsız çay
1548 km: Toyluk
1554 km: adsız çay
1562 km: Sır
1574 km: adsız çay
1586 km: Sır
1606 km: Balaxta
1620 km: Jura
1623 km: Tumna
1643 km: Besprozvannıy
1704 km: Kızıncul
1713 km: Çernavka
1718 km: Kuzurba
1731 km: Tanqa
1751 km: Paşpanak
1789 km: Şalabolka
1799 km: Ağ İyos
1799 km: Qara İyos

Qalereya

İstinadlar

"Государственный водный реестр РФ: Чулым". 2012-10-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-15.

Ədəbiyyat

Евсеева Н. С. География Томской области. (Природные условия и ресурсы.). — Томск: Изд-во Томского ун-та, 2001. — 223 с. — ISBN|5-7511-1930-X

Mənbə

Bölgənin şəkilləri 2016-01-30 at the Wayback Machine
Çulım ^{[ölü keçid]}

[1] "Государственный водный реестр РФ: Чулым". 2012-10-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-08-15.