Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çələbi xalçaları və ya Çələbirt xalçaları — Qarabağ tipinə aid olan xovlu xalça.
| Xalça | |
| Çələbi xalçaları | |
|---|---|
    | |
 Çələbi xalçası Viktoriya və Albert muzeyində (London) | |
| Toxunması haqqında məlumatlar | |
| Üslubu | Qarabağ xalçaçılıq məktəbi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
Qarabağ tipinə aid olan qədim xovlu xalçaları yaçlı xalçaçılar "Çələbi" adlandırsalarda həmin xalçaları çox vaxt "Çələbirt" adlandırırdılar. Əslində isə xalçanın adı "Çələbi"dir – sonralar xalça alıcıları və tacirlər tərəfindən təhrif olunmuş və Avropada xalça sənətşünasları "Çelabirt" kimi tanınmışdır. Bu xalçanın ilk dəfə hazırlandığı yer Bərdədən 10 km şərqdə yerləşən Çələbilər kəndi olmuşdur. "Çələbi" xalçalarının kompozisiyası və quruluşu məhz bu kənddə yaranmış və təkmilləşmişdir; daha sonra Dağlıq Qarabağda, Aranda və xüsusilə, XIX əsrdən Qazax əyalətində və digər xalçaçılıq məntəqələrində yayılmaqla, onlar müxtəlf adlar altında məşhurluq qazanmışlar.
Azərbaycanın cənub-qərbində yerləşən Qarabağ xalça məktəbi iki regionda — dağlıq və aran zonalarında inkişaf etmişdir. Yazılı mənbələrdə ərəb tarixçiləri Əl-Müqəddəsi, Məsudi və b. tərəfindən X əsrdən başlayaraq yun və pambıq emalı ilə məşğul olan iri sənətkarlıq mərkəzi kimi adı çəkilən Qarabağın Dağlıq zonasında XIX əsrdə xalça istehsalında Şuşa şəhəri və Daşbulaq, Dovşanlı, Girov, Trniviz, Malıbəyli, Çanaxça, Tuğ, Tuğlar, Hadrut, Muradxanlı, Qasımuşağı, Qubadlı, Qozağ, Mirseyid, Bağırbəyli, Xanlıq, Tutmas kəndləri əsas rol oynayırdılar. Dağlıq zonaya nisbətən xammalla, şübhəsiz ki, daha yaxşı təmin olunmuş aran rayonlarında Cəbrayıl, Ağdam, Bərdə və Füzuli xalça istehsalında əsas yer tutur. Bu mərkəzin hər birində əhalisi satış üçün intensiv şəkildə xalça toxuyan çoxlu miqdarda kəndlər mövcud olmuşdur. Öz bədii quruluşu, texnoloji xüsusiyyətləri, rəng həlli baxımından Zəngəzur və Naxçıvan xalça istehsalı mərkəzləri də Qarabağ xalça məktəbinə daxildirlər. "Aran", "Bağçadagüllər", "Balıq", "Buynuz", "Bərdə", "Bəhmənli", "Qarabağ", "Qoca", "Qasımuşağı", "Ləmbərani", "Muğan", "Talış", "Ləmpə", "Malıbəyli", "Xanqərvənd", "Xanlıq", "Xantirmə", "Çələbi", "Şabalıdbuta", və s. çeşnili xalça kompozisiyaları Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin klassik nümunələrindəndir. Qarabağda evlərin interyerlərinə uyğunlaşdırılmış 5 xalçadan ibarət dəst xalı — gəbələr geniş yayılmışdır.
Bədii analizi
"Çələbi" xalçasının orta sahəsinin kompozisiyası bir böyük naxışdan (göldən) və ya bir sıraya düzülmüş bir neçə böyük naxışdan (göldən) ibarətdir. Onlar, adətən 80 sm-dən 150 sm-lik ölçüdə olur. 16 ləçəkdən ibarət olan bu göllər XIV – XVI əsrlərin peşəkar rəssamlarının yaratdıqları əyrixətli medalyonları təlqin edir. Əvvəllər bu təlqin etmə qırıq xətlərlə edilirdi, lakin sonralar texnoloji proseslər nəticəsində, o, öz ilkin görünüşü itirməyə başladı, yerli stilə uyğun olaraq görünüşündə dəyişiklik baş verdi. Əvvəllər Bakıda, Bibiheybət məscidində saxlanılan XVIII əsr xalçası üçün də bu təlqin etmə və bənzətmə xarakterikdir. Tədqiqatlar sübut edir ki, orta sahəsində bir böyük naxışın olduğu xalçalar, orta sahəsində bir neçə böyük naxışın olduğu xalçalardan daha gözəl görünür. Təsdiq edici fakt olaraq, XIX əsrə aid olan belə bir xalçanın Londonda, Viktoriya və Albert muzeyində saxlanmasına əsaslanmaq olar.
Texniki xüsusiyyətlər
Xovun uzunluğu 6–10 mm-dir.
İstinadlar
- rstml Karabakh Carpets – Designs and Patterns (ing.). 2010.
- "AZƏRBAYCANDA XALÇA SƏNƏTİNİN İNKİŞAFI". 2021-05-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-05-24.
Mənbə
- Qarabağ xalçaları [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Celebi xalcalari ve ya Celebirt xalcalari Qarabag tipine aid olan xovlu xalca XalcaCelebi xalcalariCelebi xalcasi Viktoriya ve Albert muzeyinde London Toxunmasi haqqinda melumatlarUslubu Qarabag xalcaciliq mektebi Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatQarabag tipine aid olan qedim xovlu xalcalari yacli xalcacilar Celebi adlandirsalarda hemin xalcalari cox vaxt Celebirt adlandirirdilar Eslinde ise xalcanin adi Celebi dir sonralar xalca alicilari ve tacirler terefinden tehrif olunmus ve Avropada xalca senetsunaslari Celabirt kimi taninmisdir Bu xalcanin ilk defe hazirlandigi yer Berdeden 10 km serqde yerlesen Celebiler kendi olmusdur Celebi xalcalarinin kompozisiyasi ve qurulusu mehz bu kendde yaranmis ve tekmillesmisdir daha sonra Dagliq Qarabagda Aranda ve xususile XIX esrden Qazax eyaletinde ve diger xalcaciliq menteqelerinde yayilmaqla onlar muxtelf adlar altinda meshurluq qazanmislar Azerbaycanin cenub qerbinde yerlesen Qarabag xalca mektebi iki regionda dagliq ve aran zonalarinda inkisaf etmisdir Yazili menbelerde ereb tarixcileri El Muqeddesi Mesudi ve b terefinden X esrden baslayaraq yun ve pambiq emali ile mesgul olan iri senetkarliq merkezi kimi adi cekilen Qarabagin Dagliq zonasinda XIX esrde xalca istehsalinda Susa seheri ve Dasbulaq Dovsanli Girov Trniviz Malibeyli Canaxca Tug Tuglar Hadrut Muradxanli Qasimusagi Qubadli Qozag Mirseyid Bagirbeyli Xanliq Tutmas kendleri esas rol oynayirdilar Dagliq zonaya nisbeten xammalla subhesiz ki daha yaxsi temin olunmus aran rayonlarinda Cebrayil Agdam Berde ve Fuzuli xalca istehsalinda esas yer tutur Bu merkezin her birinde ehalisi satis ucun intensiv sekilde xalca toxuyan coxlu miqdarda kendler movcud olmusdur Oz bedii qurulusu texnoloji xususiyyetleri reng helli baximindan Zengezur ve Naxcivan xalca istehsali merkezleri de Qarabag xalca mektebine daxildirler Aran Bagcadaguller Baliq Buynuz Berde Behmenli Qarabag Qoca Qasimusagi Lemberani Mugan Talis Lempe Malibeyli Xanqervend Xanliq Xantirme Celebi Sabalidbuta ve s cesnili xalca kompozisiyalari Qarabag xalcaciliq mektebinin klassik numunelerindendir Qarabagda evlerin interyerlerine uygunlasdirilmis 5 xalcadan ibaret dest xali gebeler genis yayilmisdir Bedii analizi Celebi xalcasinin orta sahesinin kompozisiyasi bir boyuk naxisdan golden ve ya bir siraya duzulmus bir nece boyuk naxisdan golden ibaretdir Onlar adeten 80 sm den 150 sm lik olcude olur 16 lecekden ibaret olan bu goller XIV XVI esrlerin pesekar ressamlarinin yaratdiqlari eyrixetli medalyonlari telqin edir Evveller bu telqin etme qiriq xetlerle edilirdi lakin sonralar texnoloji prosesler neticesinde o oz ilkin gorunusu itirmeye basladi yerli stile uygun olaraq gorunusunde deyisiklik bas verdi Evveller Bakida Bibiheybet mescidinde saxlanilan XVIII esr xalcasi ucun de bu telqin etme ve benzetme xarakterikdir Tedqiqatlar subut edir ki orta sahesinde bir boyuk naxisin oldugu xalcalar orta sahesinde bir nece boyuk naxisin oldugu xalcalardan daha gozel gorunur Tesdiq edici fakt olaraq XIX esre aid olan bele bir xalcanin Londonda Viktoriya ve Albert muzeyinde saxlanmasina esaslanmaq olar Texniki xususiyyetlerXovun uzunlugu 6 10 mm dir Istinadlarrstml Karabakh Carpets Designs and Patterns ing 2010 AZERBAYCANDA XALCA SENETININ INKISAFI 2021 05 01 tarixinde Istifade tarixi 2023 05 24 MenbeQarabag xalcalari olu kecid